Czy wspólnik spółki cywilnej, który zajmuje się wyszukiwaniem transportu dla siebie i zamierza to też robić dla drugiego wspólnika musi mieć licencję na pośrednictwo w przewozie rzeczy ?
WSTĘP
Jeszcze kilka lat temu borykano się z problemem czy firma o statusie prawnym spółki cywilnej zajmująca się przewozem powinna mieć licencję, czy to może licencję powinni mieć jej wspólnicy. A jeśli wspólnicy to czy wszyscy, czy wystarczy aby posiadał ją tylko jeden z nich. Ta kwestia już dzisiaj nie budzi żadnych wątpliwości, poza przypisami prawnymi możemy odnaleźć ich wyczerpująca interpretację w orzecznictwie. O czym m.in. wspomniano w niniejszym opracowaniu.
Niestety po rozwianiu powyższych wątpliwości pojawiły się nowe, które nie sposób rozwikłać nie tylko na tle spółki cywilnej i relacjach między jej wspólnikami, ale również na gruncie ogół prawa transportowego w szerokim rozumieniu. A mianowicie, duże zastrzeżenia w prawie transportowym rodzi zagadnienie spedycji na tle Ustawy o transporcie drogowym
i wymaganej do niej licencji. Zwróć należy istotną uwagę na fakt, iż w w/w ustawie nie ma wprost mowy o spedycji. Niestety w środowisku osób zajmujących się nawet zawodowo prawem transportowym panuje mylne przekonanie, iż spedycja jest równoznaczna z pojęciem sformułowanym w art. 5 ust. 1 ustawy o transporcie drogowym (dalej utd) – „prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie pośrednictwa na przy przewozie rzeczy”. Przypomnijmy, że dla podjęcia i wykonywania takiej działalności, wymagane jest uzyskanie odpowiedniej licencji (krajowej) na wykonywanie transportu drogowego rzeczy (art. 12 ustęp 1a utd), a ponadto posiadanie zabezpieczenia finansowego wysokości 50 000 euro (art. 5 ustęp 3 lit. c). Powyżej przywołane przypisy utd są jedynym źródłem informacji, które „wyjaśniają” czy jest „pośrednictwo” o którym mowa. Natomiast spedycja ma swoją ściśle określoną strukturę wprost opisaną przez ustawodawcę przypisami Kodeku cywilnego w art. 794 – 804, o czym dokładniej poniżej. Otóż w związku z powyższym już na pierwszy rzut oka widać, iż spedycja a pośrednictwo to dwa odrębne zagadnienia prawne, dlatego niepokojące są tak mylne interpretacje i próby traktowania tych dwóch pojęć jako synonimów.
Zatem o ile oczywistym wydaje się, iż każda czynność związana z wykonywaniem pośrednictwa przy przewozie rzeczy wymaga uzyskania odpowiedniej licencji i odpowiedniego zabezpieczenia finansowego, o tyle zagadnienie to już nie jest tak oczywiste w przypadku wspólników spółki cywilnej. Problematyczne zagadnienie brzmi: „Czy wspólnik spółki cywilnej zajmujący się pośrednictwem w przewozie rzeczy dla siebie i dla drugiego wspólnika musi mieć odpowiednią licencję wraz z wymaganym zabezpieczeniem finansowym na wykonywanie pośrednictwa przy przewozie rzeczy ? ”
Zwróćmy uwagę na rzecz podstawową, iż stosownie do art. 5 ustęp 3 utd licencji udziela się indywidualnemu podmiotowi jakim jest przedsiębiorca, jeżeli spełnia warunki określone w tym przepisie. Zatem po pierwsze należy skupić się na zagadnieniu kto w spółce cywilnej jest przedsiębiorcą ?
Co mówi kodeks cywilny ?
Spółka cywilna jest jedynie stosunkiem zobowiązaniowym o charakterze ciągłym, który powstaje między wspólnikami na podstawie umowy (art. 860 § 1 Kodeku cywilnego). Należy pamiętać, że spółka cywilna nie jest osobą prawną, czyli samodzielnym podmiotem prawa oddzielonym od jej wspólników. Co jest równoznaczne z tym, iż spółka cywilna nie ma zdolności prawnej co oznacza, że nie ma możliwości nabywania we własnym imieniu praw i zaciągania obowiązków cywilnoprawnych.
Co mówi ustawa o działalności gospodarczej ?
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004r. (Dz.U. Nr 281, poz. 2777 ze zm.), w art. 4 ust. 2 określiła, że za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Zatem każdy ze wspólników spółki cywilnej jest odrębnym i samodzielnym przedsiębiorcą.
Z wyżej przywołanych przypisów wynika jednoznacznie, że spółka cywilna nie jest odrębnym podmiotem prawa (przedsiębiorcą), lecz wyłącznie stosunkiem zobowiązaniowym łączącym wspólników, z których każdy jest samodzielnym przedsiębiorcą – w ramach wspólnie wykonywanej działalności gospodarczej
Licencje wspólników w spółce cywilnej ?
Zatem w przypadku spółki cywilnej przedsiębiorcą nie jest spółka, lecz poszczególni jej wspólnicy, i to oni są podmiotami uprawnionymi do nabywania praw i zaciągania zobowiązań. W spółce cywilnej istnieje odrębność wspólników spółki cywilnej jako przedsiębiorców, zatem to konkretny wspólnik – jako przedsiębiorcy musi spełniać warunki wynikające z przepisów ustawy o transporcie drogowym.
Jakie jest stanowisko sądów?
Powyżej objęte stanowisko znajduję także aprobatę w orzecznictwie. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 28 marca 2008 r. II GSK 6/2008, orzekł, iż skoro posiadacz licencji na wykonywanie transportu drogowego wykonuje objętą nią działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej, to nie można drugiemu wspólnikowi czynić zarzutu braku licencji, bo działają pod wspólną firmą”.
W innym wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie z dnia 13 kwietnia 2006 r. VI SA/Wa 120/2006, staną na stanowisku, że: „wspólnik spółki cywilnej, będący przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i ustawy o transporcie drogowym, nie posiadający licencji, nie może wykonywać transportu drogowego korzystając z licencji drugiego wspólnika. Licencja udzielona przedsiębiorcy będącemu jednocześnie wspólnikiem spółki cywilnej, spełniającemu warunki ustawowe do otrzymania licencji na wykonywanie transportu drogowego nie uprawnia wszystkich wspólników do podjęcia wspólnego przedsięwzięcia – wykonywania transportu drogowego, gdyż licencja jest uprawnieniem osobistym, które nie może być przedmiotem obrotu prawnego, czy też użyczenia między adresatem decyzji a osobą trzecią”.
W spółce cywilnej, każdy ze wspólników – jest odrębnym przedsiębiorcą, i wykonuje transport drogowy na podstawie własnej licencji, uprawniającej do wykonywania, określonego transportu np. międzynarodowego, krajowego czy pośrednictwa przy przewozie rzeczy. Albowiem „Udzielenie wspólnikowi spółki cywilnej licencji na podjęcie i wykonywanie transportu drogowego nie może być rozumiane jako udzielenie licencji spółce cywilnej. Odnosi skutek jedynie wobec podmiotu wymienionego w licencji” (wyrok NSA (N) z 2008-05-13 II GSK 106/08).
Podsumowując – licencję na wykonywanie transportu udziela się wyłącznie wspólnikowi spółki cywilnej, nigdy spółce. Wspólnicy nawet jednej spółki cywilnej to samodzielne i odrębne podmioty prawne będące przedsiębiorcami, którzy mogą wykonać transport drogowy tylko i wyłącznie na podstawie własnej licencji. Nawet w sytuacji kiedy jeden ze wspólników posiada licencję na wykonywanie transportu to pozostali wspólnicy nie korzysta z uprawnień jakie ona daje, zatem nie mogą zajmować się wykonywaniem transportu drogowego.
W związku z powyższym słusznym wydaje się, iż warunkiem wykonywania pośrednictwa przy przewozie rzeczy (które obejmujące również spedycję) przez jednego ze wspólników spółki cywilnej, który jest de facto odrębnym przedsiębiorcą, wymaga posiada ważnej licencji, która w tym przypadku wymaga odpowiedniego zabezpieczenia sytuacji finansowej przedsiębiorcy zgodnie z art. 5 ustęp 3 pkt.3 ppkt c). Nie ma natomiast znaczenia czy pozostali wspólnicy w spółce również taką licencję i zabezpieczenie posiadają.
Co na ten temat mówi ustawa o VAT ?
Jak się okazuje kwestia ta nie jest jednak tak oczywista. Gdyż, co prawda, iż każdy wspólnik s.c. prowadzi własną działalność gospodarczą, ale należy zwrócić uwagę na fakt, iż wspólnicy ci wystawiają wspólną fakturę, zatem są jednym podatnikiem co wynika z przepisów ustawy regulującej VAT !!!
Powracając do Ustawy o VAT. Otóż, artykuł 5 ust. 1 pkt 1ustawy o podatku od towarów oraz o podatku akcyzowym jednoznacznie określa, że podatnikiem od towarów i usług są jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej. Jednostkami tymi są w szczególności spółki cywilne. Na gruncie podatku od towarów i usług spółce cywilnej, jako organizacji wspólników, a nie samym wspólnikom, przyznano podmiotowość podatkowoprawną. Tym samym wszelkie obowiązki i uprawnienia podatników wynikające z ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym odnoszą się do spółek cywilnych, a nie bezpośrednio do wspólników tych spółek. (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 grudnia 2006 r. I FSK 355/2006 1).
Kilku wspólników spółki cywilnej – ile podatników, ile faktur ?
Kwestia ta wydaję się jeszcze bardziej kłopotliwa w przypadku wykonywania pośrednictwa przy przewozie rzeczy (które obejmuje również spedycję) przez jednego ze wspólników spółki cywilnej dla drugiego wspólnika tej samej spółki. Gdyż jeśli jeden wspólnik spółki cywilnej pozyska ładunek nawet dla drugiego wspólnika to przecież nie może sam sobie wystawić faktury !!!
Z powyższego wynika jednoznacznie, iż skoro wspólnicy spółki cywilnej są jednym podatnikiem w związku z czym nie mogą nawzajem wystawić sobie faktury, albowiem byłoby to jednoznaczne z wystawieniem faktury przez każdego z wspólnika samemu sobie. A więc w tym przypadku należy wykluczyć rozumienie, iż wykonywania pośrednictwa przy przewozie rzeczy jest równoznaczne z wykonywaniem spedycji. Otóż, spedycja sama w sobie jest zawsze czynnością odpłatną i ma konkretną (ściśle opisaną) konstrukcję, którą regulują przypisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) w art. 794 – 804. Ponadto, spedycja dotyczy tylko transportu krajowego. Dlatego dla ustalenia czy w danym przypadku mamy do czynienia ze spedycją istotne znaczenia ma również kierunek wystawianych faktur (kto wystawia komu i za co ?).
Natomiast kwestia ta nie jest tak oczywista w przypadku „pośrednictwa”. Należy zauważyć, iż ustawodawca nie określił czy pośrednictwo o którym mowa w art. 4 ustęp 3 lit. B ma mieć charakter odpłatny. Ustawodawca, również nie nakreślił nam jak powinna wyglądać konstrukcja takiego pośrednictwa i kto jest w nim stroną, nie wskazał również zakresu obowiązków tych stron. Dlatego w tym przypadku nie ma znaczenia kierunek wystawianych faktur ani sam fakt istnienia faktur, albowiem nie można wykluczyć, iż pośrednictwie przyjmieformę czynności bezpłatnej. W takiej sytuacji wystarczającym jest, aby podmiot prowadzący działalność gospodarczą wykonywał jakiekolwiek czynności związane z pośrednictwem przy przewozie rzeczy chociażby nieodpłatnie, aby podlegał obowiązkowi posiadania licencji na wykonywanie takich czynności.
ZATEM…………..„Czy wspólnik spółki cywilnej zajmujący się pośrednictwem w przewozie rzeczy dla siebie i dla drugiego wspólnika musi mieć odpowiednią licencję wraz z wymaganym zabezpieczeniem finansowym na wykonywanie pośrednictwa przy przewozie rzeczy ? ”
Istotnym dla udzielenia odpowiedzi na to pytanie jest przypomnienie jeszcze raz, iż w ustawie o transporcie drogowym jest mowa o „pośrednictwie w przewozie rzeczy”, a nie o „spedycji”, jak bardzo często w praktyce jest mylnie przyjmowane. Nie powinno ulegać wątpliwości, iż te dwa pojęcia – pośrednictwo i spedycja – nie są tożsame !!!
Wyszukiwanie usług przewozowych dla samego siebie nie jest pośrednictwem !
Wyszukiwanie usług przewozowych dla samego siebie nie jest bez wątpienia pośrednictwem w przewozie rzeczy w rozumieniu ustawy o transporcie drogowym zatem nie wymaga wskazanej do tej czynności licencji ani zabezpieczenia.
Możliwość świadczenia usług spedycyjnych przez jednego wspólnika spółki cywilnej dla drugiego wspólnika powyżej wykluczyliśmy, jeśli wszyscy wspólnicy spółki cywilnej występują jako jeden podatnik.
Pozostaje kwestia występowania pośrednictwa jako czynności bezpłatnej pomiędzy wspólnikami spółki cywilnej. Wydaje się, że w takim przypadku można by pokusić się tezę, iż w takich okolicznościach wymagana jest licencja za wykonywanie pośrednictwa przy przewozie rzeczy. Jednakże jest to kwestia bardzo wątpliwa, albowiem w takiej sytuacji w ogóle nie występuje nawet pośrednictwo – bo nie ma jak go wykazać – to w praktyce jest niemożliwe. Zakładając, że jeden ze wspólników spółki cywilnej zajmuje się wyszukiwaniem przewozu rzeczy dla drugiego wspólnika choćby bezpłatnie, to i tak czyni to w swoim interesie, albowiem zgodnie z art. 860 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, a zatem każdy wspólnik spółki cywilnej wykonujący czynności dla niej działa w wspólnym interesie. Co więcej przewoźnik, który wykonał przewóz rzeczy na zlecenie jednego ze wspólników, i tak w ostatecznym rozrachunku rozliczać się będzie ze spółką cywilną na podstawie faktury na której w tym przypadku wszyscy wspólnicy spółki cywilnej są jednym podmiotem podatkowym.
PODSUMOWANIE
Powyższa kwestia w praktyce budzi spore wątpliwości wśród przewoźników. Co z resztą jest uzasadnione, albowiem brak jest w tym kwestii stanowiska odpowiednich organów kontrolnych, jak i sądów. Wgłębiając się w sedno problemu należy zauważyć, iż korzenie tych wszystkich powyższych wątpliwości rodzą się z braku legalnej definicji pośrednictwa przy przewozie rzeczy użytego w art. 4 pkt 3 lit. b. Znaczenie omawianego pojęcia, nie wyjaśnia również orzecznictwo, które wręcz milczy na ten temat. Rażącym zaniedbaniem jest również w tej kwestii mylna interpretacja wielu osób ze środowiska prawa transportowego (także przedstawicieli organów kontrolnych), którzy „pośrednictwo” z art. 4 pkt.3 lit. b, traktują,jako równoznaczne z działalnością spedycyjną. A te dwa pojęcie to przecież nie synonimy… ! Należy zwrócić uwagę, iż skoro intencją ustawodawcy byłoby uregulowanie w ustawie o transporcie drogowym tylko i wyłącznie kwestii spedycji, nie zaś pośrednictwa przy przewozie rzeczy, określiłby to wprost posługując się formalnym terminem – „spedycja”.
Opracowała:
Skowyra Monika
Prawnik Kancelarii Prawnej VIGGEN s.c.
http://kancelariaprawnaviggen.pl//news/25/40/LICENCJA-NA-POsREDNICTWO-PRZY-PRZEWOZIE-RZECZY-W-SPolCE-CYWILNEJ/
