Już wkrótce większość z pracowników rozpocznie urlop wypoczynkowy, który jest uprawnieniem do okresowego zwolnienia od obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Mimo, że urlop ma charakter cykliczny (jest przyznawany corocznie), to prawo do niego jest stałe i trwałe, jak długo dana osoba jest pracownikiem. Nie można być pozbawionym tego prawa, ani się go zrzec ( Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. B. Banaszak). Urlop wypoczynkowy przysługuje wyłącznie osobom zatrudnionym na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeksu pracy (dalej kp), czyli nie osobom wykonującym pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej.
W pierwszej części niniejszej publikacji zostaną omówione na wybranych przykładach podstawowe zasady udzielania urlopu wypoczynkowego w szczególności jego wymiar:
1. Wymiar urlopu
Na podstawie art. 154 par. 1 kp pracownik ma prawo w danym roku kalendarzowym do urlopu długości:
a) 20 dni – jeżeli jest zatrudniony krócej niż 10 lat (160 godzin)
b) 26 dni – gdy pracuje co najmniej 10 lat (208 godzin).
Osoba, która podejmuje zatrudnienie, nabywa niniejsze prawo z upływem każdego miesiąca pracy
(nie kalendarzowego miesiąca!) w wymiarze 1/12 urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Ponadto liczba dni/godzin urlopu pracownika uzależniona jest od wymiaru czasu pracy, czyli czy osoba pracuje na tzw. pełny etat, czy np. na jego część.
Należy pamiętać, że zawsze wliczamy do wymiaru urlopu także okresy ukończenia nauki w:
1) zasadniczej lub innej równorzędnej szkole zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
2) średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
3) średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
4) średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
5) szkoły policealnej – 6 lat,
6) szkoły wyższej – 8 lat.
Należy pamiętać, że okresy nauki nie podlegają sumowaniu, ponadto szkoła musi być ukończona- nie wystarczy absolutorium.
Jeżeli w danym roku kalendarzowym, pracownik nabywa prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego, to zgodnie z art. 158 kp przysługuje mu urlop uzupełniający stanowiący różnicę między nowym a dotychczasowym wymiarem urlopu. Mogą przy tym wchodzić w grę 3 sytuacje:
a) upływ 10 lat pracy,
b) ukończenie w czasie zatrudnienia szkoły i zaliczenie okresu nauki do stażu pracy,
c)nawiązanie przez pracownika w trakcie roku kalendarzowego stosunku pracy u pracodawcy, u którego obowiązuje korzystniejszy niż ustawowy wymiar urlopu; w tym wypadku również aktualne pozostają uwagi do lit. a).
Możliwe jest zajście po sobie zdarzeń wskazanych w pkt 1 lit. b) i c) komentarza. Należy przyjąć, że w takim wypadku pracownikowi należą się dwa urlopy uzupełniające (Urlopy pracownicze. Komentarz. Adam Malinowski).
Przykład 1:
Pani Jola po ukończeniu studiów magisterskich rozpoczęła swoją pierwszą pracę od 1 czerwca 2015r. jako spedytor na 1/1 etat.
Oznacza to, że podstawę obliczenia wymiaru urlopu przyjmuje się 20 dni, co wynika z jej stażu pracy. Po upływie miesiąca czerwiec przysługuje jej 1,66 urlopu (20 x 1/12).
Przykład 2:
Pan Kazimierz rozpoczął pracę 20 marca 2015r., czyli nabywa prawo do urlopu 19 kwietnia bieżącego roku.
Przykład 3:
Pracownik od stycznia do lipca 2014 r. miał 26 dni urlopu wypoczynkowego, po czym we wrześniu rozwiązano z nim umowę o pracę. Oznacza to, że po zatrudnieniu u nowego pracodawcy w październiku, nie będzie miał prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, ponieważ wykorzystał go w całości.
Przykład 4:
Kierowca pracuje na 1/2 etatu od poniedziałku do piątku po 4 godz. Wymiar jego urlopu będzie wynosił 1/2 z 26 dni, czyli 13 dni roboczych.
2. Zasada udzielania urlopu wypoczynkowego w dni robocze pracownika
Urlop udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy w danym dniu. Zgodnie z art. 154[ 2] kp. jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, które odejmujemy z jego ogólnego wymiaru urlopu. Natomiast w równoważnym systemie czasu pracy odejmujemy tyle godzin, ile przypadało w ustalonym dla pracownika na ten dzień pracy w rozkładzie (harmonogramie) czasu pracy. Stąd też, jeżeli kierowca pracuje wyłącznie w poniedziałek i we wtorek, to ani w poniedziałek, ani we wtorek. nie będzie można takiemu pracownikowi wypowiedzieć umowy o pracę (art. 41 kp. ), ale w omawiane dni będzie możliwe wezwanie go do pracy w trybie i na zasadach określonych w art. 167 kp (Kodeks pracy pod red. Walczak).
Ponadto, nie można udzielać pracownikowi urlopu wypoczynkowego w wymiarze godzinowym, który odpowiada części dobowemu wymiaru pracy, chyba że część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop (art. 154[2] par. 4 kp ).
Przykład 1:
Kierowca pracuje w każdy poniedziałek, wtorek, środę i czwartek po 10 godz. Oznacza to, że wykorzystując w poniedziałek 1 dzień urlopu – odejmujemy 10 godz., natomiast nie możemy udzielić mu urlopu w piątek, ponieważ nie jest to dzień jego pracy.
Przykład 2:
Pracownik ma wyznaczoną zmianę nocną od 22.00 w poniedziałek do 6.00 we wtorek udzielenie mu na tę zmianę urlopu będzie oznaczać, iż dniami urlopu będą dla niego poniedziałek i wtorek, czyli dwa dni kalendarzowe, ale wykorzysta w ten sposób tylko 1 dzień urlopu wypoczynkowego.
Przykład 3:
W wyroku z 4.11.2010 r. (II PK 116/10, MoPr 2011, Nr 3, s. 145) SN uznał, że w przypadku pracy na tzw. trzecią nocną zmianę (22.00-6.00) możliwa jest sytuacja, w której w tym samym dniu kalendarzowym pracownik wykonuje pracę i korzysta z urlopu wypoczynkowego. Jeśli w danym dniu kalendarzowym pracownik kończy pracę o godz. 6.00 rano to możliwe jest udzielenie mu urlopu tego samego dnia, ale w kolejnej dobie pracowniczej, która rozpoczyna się o godz. 22.00. (Kodeks pracy pod red. W. Muszalski).
Przykład 4:
Pracownikowi zatrudnionemu w podstawowym systemie czasu pracy pozostało do wykorzystania 3 godz. urlopu, gdyż wykorzystał już 205 godzin w danym roku kalendarzowym. Oznacza to, że może w danej dobie roboczej przepracować 5 godz. i wypisać wniosek urlopowy na pozostałe 3 godz.
3.Zasada- terminy
Na podstawie art. 161 kp pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym uzyskał do niego prawo. W przypadku, gdy zatrudniony jednak nie wykorzystał go w danym roku, to w kolejnym należy udzielić zaległy urlop najpóźniej do dnia 30 września następnego roku, co potwierdza orzecznictwo SN: (…) urlop zaległy powinien być wykorzystywany (udzielany) przed urlopem bieżącym. Potwierdza to wniosek wynikający z przedawnienia urlopu, gdyż przy przeciwnej wykładni kompensata niewykorzystanego urlopu może nie być pełna (…). Zgodnie z wykładnią Sądu Najwyższego pracownik może zostać wysłany na zaległy urlop przymusowo ( wyr. SN I PK 124/05, OSNP 2006, Nr 23-24, poz. 354). Jest to wyjątek od reguły, że pracodawca wysyła pracownika na urlop bez jego zgody!
Niewykorzystanie urlopu przed upływem 30 września następnego roku nie powoduje utraty prawa dopóki nie nastąpi przedawnienie roszczenia o urlop (uchw. SN (7) z 20.2.1980 r., V PZP 6/79, OSNC 1980, Nr 7-8, poz. 131).
4.Plan urlopu oraz wniosek urlopowy
Na podstawie art.163 kp pracodawca nie ma obowiązku tworzenia planów urlopów, chyba że w firmie jest zakładowa organizacja związkowa, która musi wyrazić zgodę na jego nietworzenie. Nie ulega wątpliwości, że gdy pracodawca zatrudnia większą ilość osób, plan urlopów ułatwia zapewnienie normalnego toku pracy. Należy pamiętać, że zgodnie z wyrokiem SN z dnia 05.09.1979 I PRN 82/79 plan urlopów nie daje pracownikowi uprawnienia do rozpoczęcia w zaplanowanym terminie. Konieczne jest ponadto oświadczenie przez zakład pracy wobec pracownika woli (wyrażenie zgody), by pracownik w konkretnym czasie, (z reguły jest to okres przewidziany w planie) urlop wykorzystał.
W przypadku, gdy zatrudniony złoży wniosek o udzielenie urlopu na części, co najmniej jedna z nich powinna mieć 14 kolejnych dni kalendarzowych, jednak nie będzie to stanowiło wykroczenie przeciw prawom pracownika, jeżeli zatrudniony będzie chciał wykorzystać urlop np. po 5 dni.
Czy wniosek urlopowy składany w formie papierowej jest konieczny? Nie, ponieważ kodeks pracy nie określa w jaki sposób pracownik wyraża chęć skorzystania z przysługującemu mu prawa, natomiast korzystnie jest, jeśli pracodawca w przepisach wewnątrzzakładowych ustali formę składania wniosków, np. dokument w formie pisemnej, mailem , w programie elektronicznym.
Nie oznacza to, że pracodawca nie jest zobligowany zaznaczać nieobecności w pracy urlopowicza, gdyż ma taki obowiązek zgodnie z przepisami art. 149 kodeksu pracy oraz par. 8 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika, Dz. U. Nr 62, poz. 286).
Natomiast przedsiębiorca zatrudniający pracownika na stanowisku kierowcy, zaznacza urlop wypoczynkowy w ewidencji czasu pracy lub w indywidualnej karcie ewidencji nieobecności pracownika w pracy z podziałem na rodzaj i wymiar (jeżeli jest zwolniony z prowadzenia ewidencji na podstawie art.25 ust. 1 a ustawy o czasie pracy kierowców). Dodatkowo należy pamiętać o zaznaczeniu na zaświadczeniu o działalności kierowcy (na tzw. urlopówce) pozycję nr 15- przebywał na urlopie wypoczynkowym.
5.Przesunięcie urlopu
Termin urlopu może zostać przesunięty na wniosek pracownika, jeżeli jest to umotywowane ważnymi przyczynami. Za przesunięciem terminu urlopu przemawiać może szczególny interes osobisty lub rodzinny pracownika, np. choroba członka rodziny, konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem, niemożność wykorzystania urlopu wspólnie przez całą rodzinę, przesunięcie urlopu współmałżonkowi z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, konieczność załatwienia ważnych spraw osobistych, sytuacja polityczna lub klęska żywiołowa powodująca odwołanie wczasów przez organizatora itp. Ocena, czy konkretna przyczyna powinna być uznana za ważną, każdorazowo należy do pracodawcy( Kodeks pracy. W.Muszalski).
Na podstawie art. 164 par. 2 kp pracodawca może przesunąć termin urlopu, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy. Proszę pamiętać, że celowa zmiana terminu po jego zatwierdzeniu jest podyktowana wyłącznie złośliwością lub chęcią wysłania w tym czasie inną osobę na wypoczynek, będzie stanowiła dyskryminację.
W przypadku niemożności rozpoczęcia urlopu w ustalonym czasie z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek: choroby, odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na czas do 3 miesięcy, urlopu macierzyńskiego, pracodawca ma obowiązek przesunąć urlop na termin późniejszy.
Natomiast zgodnie z art. 166 kp część urlopu niewykorzystaną z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, odbywania ćwiczeń wojskowych, albo przeszkolenia wojskowego przez czas do 3 miesięcy, urlopu macierzyńskiego pracodawca jest obowiązany udzielić w terminie późniejszym.
6.Odwołanie z urlopu
Pracodawcy przysługuje prawo do odwołania pracownika z urlopu, jeżeli jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. Pracownik nie ma więc ani możliwości, ani podstaw do kwestionowania słuszności podjętej decyzji. Jest obowiązany podporządkować się poleceniu pracodawcy. Odmowa wykonania polecenia przerwania urlopu i stawienia się w zakładzie pracy lub w innym miejscu wskazanym przez pracodawcę uzasadnia zastosowanie środków dyscyplinujących wobec niesubordynowanego pracownika, włącznie z rozwiązaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia z przyczyn zawinionych przez pracownika (Kodeks pracy. Świątkowski).
Pracodawca jest zobligowany do pokrycia kosztów, które są bezpośrednio związane z odwołaniem, należą do nich wydatki poniesione w związku z zamiarem spędzenia urlopu poza miejscem zamieszkania, jednakże tylko w części proporcjonalnej do okresu pobytu niewykorzystanego z powodu odwołania. Do kosztów podlegających zwrotowi wlicza się również faktycznie poniesione koszty podróży do miejsca spędzania urlopu i z powrotem, a w przypadku, gdy pracownik ich nie udokumentował – zwrotowi podlegają koszty obliczone zgodnie z przepisami dotyczącymi podróży służbowych. Jeśli pracownik w związku z odwołaniem powrócił z urlopu wraz z rodziną, kosztami pozostającymi w bezpośrednim związku z odwołaniem będą również wydatki, o których mowa powyżej, przypadające na członków rodziny (Kodeks Pracy. W. Muszalski).
Już niebawem ukaże się druga część publikacji poświęcona m.in. wynagrodzeniom za urlop, ekwiwalentom za urlop.
Karolina Otfinowska – prawnik, Starszy Inspektor ds. BHP
Potrzebujesz porady eksperta w zakresie prawa:
– transportowego administracyjnego,
– transportowego prawa pracy,
– przewozowego krajowego i międzynarodowego CMR,
– procesowego,
– prawa przewozu materiałów niebezpiecznych ADR,
– prawa przewozu produktów szybko psujących się ATP,
– transportowego prawa ubezpieczeń,
– prawa załadunków i mocowania ładunków (VDI),
– wspólnotowego i eurazjatyckiego prawa czasu prowadzenia pojazdu (AETR),
– wspólnotowego i eurazjatyckiego prawa dokumentowania aktywności kierowców,
– przepisów optymalizacji kosztów w transporcie.
Już dziś skontaktuj się z Kancelarią Prawną VIGGEN
pod nr tel.: (12) 637-24-57,
509 982 577
lub pod adresem e-mail: biuro1@viggen.pl
Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.).
Serdecznie zapraszamy Państwa do skorzystania z największej bazy profesjonalnych, unikatowych opracowań prawnych, którą znajdą Państwo pod adresem: Sklep561.pl
http://kancelariaprawnaviggen.pl//news/373/40/Urlop-wypoczynkowy-pracownika-czesc-I/