System ten cieszy się zainteresowaniem właścicieli, kadrowych i księgowych firm transportowych ponieważ po nowelizacji ustawy o czasie pracy kierowców która weszła w życie od 1 stycznia 2012 roku na tej podstawie można zaniechać prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowców w formie kart ewidencji.
Z uwagi na szereg korzyści jakie płyną dla firmy po zastosowaniu tego systemu na zasadach wynikających z kodeksu pracy. Poddamy analizie czy korzyści z zastosowania tego sytemu są tak istotne oraz jakie ryzyko pociąga za sobą zastosowanie tego systemu?
ZAGADNIENIE PIERWSZE: CZY ZASTOSOWANIE TEGO SYSTEMU ZWALNIA Z OBOWIĄZKU PROWADZENIA EWIDENCJI CZASU PRACY?
Od 1 stycznia 2012 roku na podstawie znowelizowanego art. 17 ustawy o czasie pracy kierowców w kontekście art 25 ust 1a “w stosunku do pracowników objętych zadaniowym czasem pracy (…) nie ewidencjonuje się godzin pracy”.
Należy jednocześnie zaznaczyć że nie ma w tym przypadku (w odniesieniu do pracowników zatrudnionych na stanowisku kierowców rozumianych w myśl ustawy o cz.p.k.) zastosowania przepis kodeksu pracy, który mówi w art. 149. [Ewidencja czasu pracy] § 2. że “w stosunku do pracowników objętych systemem zadaniowego czasu pracy, (..) pracowników otrzymujących ryczałt za godziny nadliczbowe lub za pracę w porze nocnej nie ewidencjonuje się godzin pracy”.
Trzeba pamiętać, że przewoźnika w pierwszej kolejności obowiązują przepisy ustawy o czasie pracy kierowców, która („lex specjalis”) ma pierwszeństwo przed zapisami ustawy Kodeks Pracy („lex generalis”).
Uchylono dotychczasowy przepis z ustawy o czasie pracy kierowców określał w art.25.1. (że) “ewidencję czasu pracy, (…) pracodawca prowadzi dla kierowców, niezależnie od stosowanego systemu czasu pracy (…)”.
Nieaktualne jest więc dotychczasowe stanowisko Głównego Inspektora Pracy, który wydał w tej sprawie stanowisko: “pracodawca jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowców niezależnie od stosowanego systemu czasu pracy i sposobu wynagradzania za godziny nadliczbowe i za pracę w porze nocnej. Na podstawie sporządzonej omawianej dokumentacji wyliczane jest wynagrodzenie kierowcy, które ma obejmować wszystkie składniki tzn. wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatki z tytułu nadgodzin, pracy w porze nocnej, dyżury, premię oraz uwzględniać urlopy czy zwolnienia chorobowe”. (GPP-459-4560-53/09/PE/RP)
WNIOSEK: Przewoźnik stosujący zadaniowy system czasu pracy po 1 stycznia nie musi ewidencjonować godzin pracy.
ZAGADNIENIE DRUGIE: KIEDY WOLNO PRZEWOŹNIKOWI ZASTOSOWAĆ ZADANIOWY SYSTEM CZASU PRACY?
Art. 17 Ustawy o czasie pracy kierowców – przewiduje możliwość zastosowania przez przewoźników zadaniowego systemu czasu pracy wyłącznie w przypadkach uzasadnionych:
a) rodzajem wykonywanych przewozów lub
b) szczególną organizacją.
Należy więc pamiętać, że zadaniowy system czasu pracy może być zastosowany dla nielicznych firm transportowych, które w praktyce będą mogły wykazać w trakcie kontroli PIP, że:
– rodzaj oraz organizacja przewozów na charakter szczególny /np.: wyjątkowo powtarzalny – np.: na liniach regularnych – ALE – UWAGA – Z MOCY PRAWA NIGDY NA LINIACH REGULARNYCH DO 50 KM !/
– ilość kilometrów wykonywanych dziennie jest daleko mniejsza od orientacyjnej “normy” wynoszącej około 550 km – czyli gdy stosunkowo krótki jest okres prowadzenia pojazdu w ciągu doby.
Dlaczego?
Ponieważ trzeba będzie wykazać, że zlecone przez nas zadania były możliwe do wykonalne w ramach 8 godzinnego dnia pracy (!). Tak więc, zastosowanie zadaniowego systemu pracy będzie w praktyce wykonalne prawie wyłącznie w firmach wykonujących transport na powtarzalnych trasach np.: dla przewoźników gazów, samochodów na lorach, paliw itp. ponieważ organizator przewozów może zbadać i przeanalizować czy zadanie jest realne do realizacji w danym – maksymalnie 8 godzinnym czasie pracy.
Tak więc zastosowanie zadaniowego systemu pracy w większości firm transportowych nie bezie uzasadnione z uwagi na znacznie niższą dopuszczalną normę czasu pracy (max 8 godzin) niż maksymalna dopuszczalna norma wynikająca z rozporządzenia 561/2006 WE – czyli 9 lub nawet 10 godzin okresu prowadzenia pojazdu.
Taka interpretacja jest bezpieczna dla przewoźnika a w firmie transportowej zawsze należy w pierwszej kolejności stosować rozwiązania bezpieczne.
WNIOSEK: Zadaniowy system czasu pracy można zastosować w firmach:
a) wykonujących de facto transport stale na tych samych trasach (mierzalnych i na których możliwa jest do określenia dzienna norma pracy kierowcy),
b) realizacja zadań przewozowych jest możliwa w zaledwie 8 – godzinnych ramach czasu co jest poważnym ograniczeniem dla firmy transportowej w stosunku do dopuszczalnych dziennych norm okresów prowadzenia wynikających z przepisów rozporządzenia 651/2006/WE, które określiły że dzienny okres prowadzenia pojazdu przez kierowcę wynosi 9 godzin (co stanowi minimum 9 godzin i 15minut pracy – ponieważ do okresów pracy wynikających z prowadzenia pojazdu należy doliczyć na podstawie przepisów kodeksu pracy jeszcze 15 minut z przerwy np.:45 minutowej) a 2 razy w tygodniu aż 10 godzin (co stanowi minimum 10 godzin i 15 minut pracy).
Należy zauważyć, że w powyższym przykładzie nie doliczyliśmy okresów „innej pracy” kierowcy (np.: tankowanie – wypełnianie dokumentacji, uczestniczenie w procesie załadunku i rozładunku pojazdu) a więc czynności które bez wątpienia występują w procesie realizacji zadania przewozowego kierowcy.
Jeśli więc w firmie transportowej założymy 8 godzinną normę czasu pracy to powinniśmy liczyć się z tym że na prowadzenie pojazdu pozostanie kierowcy niewiele ponad 7 godzin z 9 (lub 10 godzin), które ma prawo wykorzystać zgodnie z przepisami rozporządzenia 561/2006 WE.
Symulacja: 8 godzin pracy – 15 minut pracy (wynikające z przerwy) – min. 15 minut (np.: na tankowanie lub inne czynności) = 7godzin i 30 minut w ramach których kierowca może codziennie realizować zadania przewozowe.
Istota zadaniowego systemu czasu pracy polega na tym, kierowca swobodnie decyduje w jakich godzinach pracuje, a pracodawca zainteresowany jest jedynie wykonaniem zadania ale zadanie musi być realne do wykonania w normie 8 godzin na dzień.
Tak więc firma transportowa która ustanowiła zadaniowy system czasu pracy w każdej dobie „traci” od 1,5 godziny do 2,5 godzin dziennie w przypadku każdego kierowcy, który pomimo że mógłby korzystać 9 lub 10 godzinnego okresu prowadzenia pojazdu wynikającego z przepisów rozporządzenia 561/2006/WE będzie ograniczony 8 godzinnej normy pracy.
Wyrok SN z 2006-03-15 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2007/5-6/69/206
„1. W razie stosowania systemu zadaniowego czasu pracy (art. 140 KP) pracodawca powinien wykazać, że powierzał pracownikowi zadania możliwe do wykonania w czasie pracy wynikającym z norm określonych w art. 129 KP”
JAK USTALIĆ CZY ZADANIE JEST WYKONALNE DO REALIZACJI W RAMACH 8 GODZINNEJ NORMY CZASU PRACY?
Podstawowym miernikiem będzie obserwacja powtarzalności pracy kierowcy w kolejnych dniach. Trudno będzie obronić tezę o słuszności i legalności wprowadzenia zadaniowego systemu czasu pracy w sytuacji gdy kierowca każdego dnia (lub w większości przypadków ) dopuścił się przekroczenia 8 godzinnej normy pracy. Okoliczność taka wprost sugeruje że zadanie jest niemożliwe do wykonania w ramach 8 godzinnej normy czasu pracy.
Przy wybieraniu odpowiedniego systemu czasu pracy kierowców należy mieć na względzie różnego typu sytuacje trudne do przewidzenia, takie jak: korki, objazdy, oczekiwanie na rozładunek czy załadunek, zakazy ruchu w określone dni lub pory dnia, awarie pojazdów, utrudnienia ruchu z powodu wypadków, itd. W kontekście takich sytuacji ciężko jest określić normę zadaniową kierowcy.
Dodatkowo zgodnie z art. 26 Ustawy o czasie pracy kierowców, systemy pracy kierowców nie mogą przewidywać takich składników wynagrodzenia, których wysokość zależy od liczby przejechanych kilometrów, lub ilości przewiezionego ładunku, jeżeli ich zastosowanie mogłoby zagrażać bezpieczeństwu na drogach lub zachęcać do naruszenia przepisów Rozporządzenia (WE) nr 561/2006. Tak więc wprowadzenie zadaniowego systemu czasu pracy nie może zachęcać kierowców do szybszego wykonania zadania z narażeniem życia, zdrowia swojego lub innych uczestników ruchu.
ZAGADNIENIE TRZECIE: KIEDY OKREŚLAMY KIEROWCY ZAKRES ZADAŃ ORAZ CZY NALEŻĄ MU SIĘ GODZINY NADLICZBOWE
Bardzo ważnym elementem jest okoliczność, że zakres zadań kierowcy powinien być uzgodniony z góry.
Powinien być także ustalony na mocy umowy o pracę, regulaminu pracy, układu zbiorowego pracy, bądź też w odrębnym dokumencie.
Z istoty zadaniowego systemu czasu pracy wynika zasada, że pracownikom pracującym w takim systemie czasu pracy nie przysługują godziny nadliczbowe, z wyjątkiem:
1) konieczności prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo dla ochrony mienia lub usunięcia awarii,
2) ustalenia (z góry) ilości zadań tak, że nie jest możliwe ich wykonanie w ramach obowiązujących norm czasu pracy. Należy wziąć pod uwagę orzeczenie SN
Wyrok z dnia 4 sierpnia 1999 r., I PKN 181/99 Sąd Najwyższy orzekł iż “nazwanie czasu pracy “zadaniowym” nie wyłącza stosowania przepisów o wynagrodzeniu za pracę w godzinach nadliczbowych.”
WNIOSKI:
zakres zadania musi być określony:
a) z góry,
b) nie przysługuje kierowcy wynagrodzenie za godziny nadliczbowe chyba że:
c) z góry ustalono zbyt dużą ilość zadań – nie realną do wykonania w normie 8 godzinnej.
d) pracodawca ustala tak zadania przewozowe aby były możliwe do wykonania z zachowaniem przepisów o okresach prowadzenia pojazdu, obowiązkowych przerwach i odpoczynkach (wynikających z przepisów rozporządzenia 561/2006 WE.
ZAGADNIENIE CZWARTE: CZY DOPUSZCZALNE JEST STOSOWANIE ZADANIOWEGO SYSTEMU PRACY W PRZEWOZACH NA POTRZEBY WŁASNE?
Bardzo poważna zmiana dokonała się także w odniesieniu do podmiotów wykonujących przewozy na potrzeby własne, które od 1 stycznia 2012 roku nabyły prawo do skorzystania z zadaniowego systemu pracy.
Należy zaznaczyć że zgodnie z art.17ustawy o czasie pracy kierowców Zadaniowy czas pracy do 1 stycznia 2012 roku można było stosować do kierowców zatrudnionych w transporcie drogowym.
Należało więc zadać pytanie co jest transportem drogowym, a co nim nie jest ?
Ustawa o czasie pracy kierowców w art.2 pkt 1 odsyła nas do ustawy o transporcie drogowym:
„1) transport drogowy – transport drogowy w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r o transporcie drogowym ( Dz. U. Nr 125, poz. 1371, z późn. zm) „
Z kolei Ustawa o transporcie drogowym jednoznacznie definiuje w art. 4.ust. 3 TRANSPORT DROGOWY jako krajowy transport drogowy lub międzynarodowy transport drogowy, określenia te obejmują również:
a) każdy przejazd drogowy wykonywany przez przedsiębiorcę pomocniczo w stosunku do działalności gospodarczej, niespełniający warunków niezarobkowego przewozu drogowego
b) działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy.
Tu należy zwrócić uwagę, że niezarobkowy przewóz drogowy to inaczej: „przewóz na potrzeby własne” i do takiego przewozu nie można w świetle wyżej cytowanych definicji zastosować zadaniowego czasu pracy.
Te dylematy po 1 stycznia 2012 roku są już nie aktualne ponieważ ustawodawca znowelizował art 17 u.o cz.p.k. określając, że zadaniowy system pracy można zastosować do: “kierowców wykonujących przewóz drogowy” – a nie tak jak wcześniej “transport drogowy”.
WNIOSKI:
a) zadaniowy system pracy od 1 stycznia 2012 roku można zastosować do kierowców wykonujących przewozy na potrzeby własne.
Bardzo ważne jest aby wszystkie wyżej wskazane elementy wystąpiły łącznie a uchybienie choćby jednemu z nich spowoduje, że nie będziemy mieli do czynienia w gruncie rzeczy z zadaniowym systemem pracy.
Zanim wprowadzimy w zadaniowy system czasu pracy to znaczenie wcześniej należy podjąć czynności przygotowawcze, analizy tras i zadań, opracowania zakresu zadań, dostosowanie dokumentacji pracowniczej.
Przewoźnik może korzystać z przywilejów jakie daje mu ustawodawca w ramach zadaniowego systemu czasu pracy ale wyłącznie jeśli spełni warunki określone w niniejszej publikacji a ich uchybienie może skutkować poważnymi sankcjami w postaci:
a) zakwestionowanie zadaniowego systemu czasu pracy,
b) konieczność wypłaty kierowcom wynagrodzenia z tytułu godzin nadliczbowych która z góry okazały się niemożliwe do realizacji w ramach 8 godzinnego czasu pracy,
c) konieczność wykonania ewidencji czasu pracy wstecz w ramach 1 miesięcznego okresu rozliczeniowego (ponieważ dłuższy okres rozliczeniowy można zgodnie z przepisami ustawy o czasie pracy kierowców wprowadzić dopiero po uprzednim poinformowaniu o tym Państwowej Inspekcji Pracy),
d) konieczność wypłacenia (za 3 lata wstecz) składników wynagrodzenia wyliczonych w ramach 1 miesięcznego okresu rozliczeniowego co zapewne będzie skutkowało koniecznością wypłacenia bardzo znaczących środków finansowych.
Mariusz Miąsko
www.kancelariaprawnaviggen.pl
O prawidłową treść i formę dokumentów opisanych powyżej oraz ich zgodność z prawem w firmie transportowej dba program “Wirtualny Audytor”.
Niniejsze opracowanie zostało udostępnione Państwu w całości nieodpłatnie dzięki staraniu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Uczestników Rynku Komunikacji Samochodowej i Transportu Drogowego “NAJLEPSZA DROGA” www.najlepszadroga.pl
http://kancelariaprawnaviggen.pl//news/75/40/ZADANIOWY-SYSTEM-CZASU-PRACY-W-PRAKTYCE-NIE-DLA-FIRM-TRANSPORTOWYCH-po-1-stycznia-2012-roku/