Kapusta głowiasta (Brassica oleracea var. capitata) jest jedną z najważniejszych roślin warzywnych w Polsce i w krajach Unii Europejskiej, zarówno w uprawach polowych, jak i w produkcji przeznaczonej na eksport. Jej znaczenie gospodarcze wynika z wysokiej wartości odżywczej, zawartości witamin, błonnika i składników mineralnych, a także szerokiego zastosowania w przemyśle spożywczym. Uprawy kapusty są jednak narażone na liczne zagrożenia fitosanitarne, spośród których szczególnie groźne są mszyce kapuściane (Brevicoryne brassicae), mączliki, pchełki ziemne (Phyllotreta spp.) oraz tantniś krzyżowiaczek (Plutella xylostella), powodujące poważne straty plonu i jakości główek kapusty. W zwalczaniu tych szkodników istotną rolę przez wiele lat odgrywał acetamipryd – substancja czynna z grupy neonikotynoidów stosowana zwłaszcza w ochronie kapusty przed mszycami, które są również wektorami chorób wirusowych.
W styczniu 2025 roku Komisja Europejska przyjęła rozporządzenie Komisji (UE) 2025/158 z dnia 17 stycznia 2025 r., zmieniające załączniki II, III i IV do rozporządzenia (WE) nr 396/2005 w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości acetamiprydu. Nowe przepisy weszły w życie 19 sierpnia 2025 r. i obniżają dopuszczalne poziomy pozostałości (MRL – Maximum Residue Level, w polskiej terminologii NDP – najwyższy dopuszczalny poziom) w 38 produktach rolnych, w tym w kapuście głowiastej. Dla kapusty limit został obniżony z dotychczasowego poziomu ok. 0,6–1,0 mg/kg do 0,30 mg/kg. Choć nie jest to obniżenie do granicy oznaczalności (LOD = 0,01 mg/kg), jak ma to miejsce w przypadku sałaty, endywii, szpinaku czy porzeczek, redukcja ta stanowi zmniejszenie o 50–70 procent w porównaniu z dotychczasowymi wartościami i wymusza istotne zmiany w praktyce rolniczej.
Acetamipryd jest neonikotynoidowym insektycydem działającym systemicznie i kontaktowo. Jego mechanizm polega na agonistycznym działaniu wobec postsynaptycznych receptorów nikotynowych w układzie nerwowym owadów, co prowadzi do ich porażenia i śmierci. Szczególne znaczenie w uprawach kapusty wynika ze skuteczności wobec mszyc, które oprócz bezpośrednich uszkodzeń liści stanowią zagrożenie jako przenosiciele wirusów. Dzięki zdolności przemieszczania się w tkankach roślinnych acetamipryd zapewniał wysoką skuteczność ochrony w okresach intensywnego występowania szkodników, zwłaszcza pod koniec sezonu wegetacyjnego. Jednak ta sama cecha powoduje ryzyko akumulacji pozostałości w częściach jadalnych kapusty, zwłaszcza w liściach, co uzasadniało potrzebę przeglądu limitów bezpieczeństwa.
MRL, czyli najwyższy dopuszczalny poziom pozostałości pestycydów, jest ustalany w mg substancji czynnej na kilogram produktu i służy ochronie zdrowia konsumenta. W Polsce stosuje się równoważne pojęcie NDP, wprowadzone ustawą o bezpieczeństwie żywności i żywienia.
Obniżenie MRL dla kapusty do poziomu 0,30 mg/kg niesie istotne konsekwencje praktyczne. Rolnicy będą zmuszeni do rezygnacji z późnych zabiegów acetamiprydem lub do wydłużania okresów karencji, co może zmniejszyć skuteczność ochrony w fazach zwiększonego nasilenia mszyc. Konieczne stanie się bardziej precyzyjne planowanie programów ochrony roślin w ramach integrowanej ochrony (IPM), rotacja substancji czynnych oraz monitorowanie progów szkodliwości. Obniżony limit ogranicza margines bezpieczeństwa dla producentów – partie kapusty z pozostałościami przekraczającymi 0,30 mg/kg nie będą mogły być wprowadzone do obrotu na rynku UE, co grozi utratą wartości handlowej całych partii. Pociąga to za sobą konieczność częstszych analiz laboratoryjnych, których koszt szacuje się na 200–400 zł za partię. Wzrosną także koszty ochrony roślin ze względu na potrzebę stosowania droższych alternatywnych preparatów, takich jak spinosad, pyretroidy czy środki biologiczne. Dodatkowym wyzwaniem może być zwiększona presja mszyc w przypadku zmniejszenia skuteczności ochrony, co prowadzi do strat jakościowych i ilościowych w plonie.
Zmiana MRL wpływa zatem na ekonomię produkcji i konkurencyjność branży kapuścianej. Producenci eksportujący kapustę do krajów UE będą musieli dostosować się do nowych limitów, ponosząc dodatkowe koszty monitoringu i ochrony, przy jednoczesnym ryzyku utraty partii w przypadku przekroczeń. Może to ograniczyć podaż kapusty spełniającej normy handlowe w sezonie 2025/2026 i zmniejszyć rentowność upraw.
W obliczu tych zmian producenci powinni zaktualizować programy ochrony roślin, wyeliminować późne zabiegi acetamiprydem, wprowadzić rotację substancji czynnych i alternatywne metody biologiczne, a także prowadzić regularne badania laboratoryjne partii przeznaczonych na rynek UE. Kluczowa jest edukacja plantatorów w zakresie integrowanej ochrony roślin i przestrzegania okresów karencji. Monitorowanie dalszych decyzji Komisji Europejskiej i EFSA dotyczących neonikotynoidów jest niezbędne dla długofalowego dostosowania praktyk produkcyjnych.
Podsumowując, obniżenie MRL acetamiprydu do 0,30 mg/kg dla kapusty głowiastej wprowadza istotne zmiany w produkcji i ochronie tej rośliny. Wymaga ono restrukturyzacji strategii ochrony chemicznej, zwiększa koszty i obciążenia administracyjne oraz podnosi ryzyko strat w przypadku przekroczenia dopuszczalnych limitów pozostałości. Skuteczne dostosowanie się do nowych regulacji stanowi warunek utrzymania konkurencyjności producentów kapusty i bezpieczeństwa konsumentów.
My jako zespół Kancelarii Prawnej Viggen sp.j. oferujemy swoje profesjonalne usługi w zakresie oceny i zapewnienia zgodności produktów żywnościowych oraz materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością z obowiązującymi krajowymi i międzynarodowymi normami i przepisami. Nasze wieloletnie doświadczenie, zespół najlepszych ekspertów oraz biegła znajomość przepisów gwarantują kompleksowe wsparcie na każdym etapie procesu importu i eksportu, począwszy od oceny dokumentacji, aż po finalną weryfikację zgodności towarów.
Więcej: https://kancelariaprawnaviggen.pl/obsluga-prawna/prawo-zywnosciowe/
Zapraszamy do kontaktu w celu omówienia szczegółów współpracy i dostosowania oferty do indywidualnych potrzeb Twojej firmy.
e-mail: biuro11@viggen.pl,
jak@viggen.pl
tel.: +48-509-982-577, (12) 637 24 57
dr Olga Niewiada
Ekspert ds. Bezpieczeństwa żywności i żywienia
Kancelaria Prawna Viggen